O Patronie

Eliza Orzeszkowa urodziła się w 1841 roku na Grodzieńszczyźnie. Powieściopisarka, nowelistka, publicystka, działaczka społeczna. W latach 1859-63, mieszkając w majątku swojego męża, Piotra Orzeszki, prowadziła pracę oświatową wśród ludu i znalazła się w środowisku działaczy stronnictwa białych. Brała udział w służbach pomocniczych powstania styczniowego, ukrywała w swym domu i przewoziła Romualda Traugutta do granicy Królestwa Polskiego. W 1869 r. uzyskała unieważnienie małżeństwa i osiadła w Grodnie, gdzie zmarła w 1910 r.

Twórczość Orzeszkowej dzieli się na trzy okresy:

I (1866-1876) – kształtowanie zrębów pozytywistycznego światopoglądu (m.in. artykuły Kilka uwag nad powieścią, O powieściach T. T. Jeża) i pisanie powieści tendencyjnych (Pamiętnik Wacławy, Pan Graba, Marta, Maria). Większość z tych powieści należy do słabszych utworów pisarki. Łączy je zainteresowanie emancypacją kobiet, którą Orzeszkowa propagowała w publicystyce (m.in. artykuł Kilka słów o kobietach). II (1877-1891) – okres dojrzałej twórczości. Powstały wtedy powieści: Nad Niemnem, Zygmunt Ławicz i jego koledzy, Dziurdziowie, Cham. Jest to okres przejścia od powieści tendencyjnej do realistycznej, o szerokich horyzontach społeczno-demokratycznych. III (1892-1910) – Orzeszkowa zwróciła swoje zainteresowania ku problematyce religijnej i etycznej, doskonaląc przy tym warsztat pisarski. Przeciwników ideowych widziała Orzeszkowa w modernistach – jej powieści Dwa bieguny i Ad astra są wyrazem jej dyskusji z modernistycznym światopoglądem. Pod koniec życia napisała cykl opowiadań oparty na jej wspomnieniach z powstania styczniowego – Gloria victis.

Dlaczego takie imię?

Na patrona Zespołu Szkół w Sobolewie  wybraliśmy Elizę Orzeszkową, pisarkę przez całe swoje życie związaną z  Grodnem.  Wielcy pisarze pozytywistyczni działali w żywym ośrodku literackim w Warszawie. Orzeszkowa pozostała w Grodnie i w owym czasie stworzyła tam największy ośrodek kulturalny na ziemiach wschodnich. Uważała, że ziemia rodzinna i rodzina to skarbnica tradycyjnej obyczajowości i obrzędowości, będąca częścią  kultury narodowej. Jej zdaniem człowiek powinien wyrastać w ścisłej więzi ze środowiskiem lokalnym, jego kulturą, obyczajami, przeszłością najdalszą i całkiem bliską, bowiem ta składa się na poczucie bezpieczeństwa ,stabilizacji i przynależności do miejsca, gdzie czujemy się u siebie, wśród swoich. Orzeszkowa pisała o wyższości kultury wiejskiej – związanej z ziemią oraz tradycją domową i religijną – nad zdemoralizowaną i dekadencką kulturą miejską. Zawsze broniła ludzi ciężko pracujących i skrzywdzonych. Uważała, że podstawy do życia w trwały sposób może zapewnić człowiekowi tylko właściwa nauka i odpowiednia praca. Dzięki nauce człowiek może być użyteczny dla społeczeństwa i kraju. Praca zaś jest potrzebą i najwyższą wartością. Nadaje życiu sens i stanowi o jego godności. Praca daje zadowolenie wewnętrzne, utrwala przekonanie o własnej wartości, daje świadomość , że jest się pożytecznym dla innych, daje pewność siebie i przeobraża człowieka wewnętrznie i zewnętrznie. Sama Orzeszkowa jest żywym tego przykładem . Dzięki pracy zdobyła wykształcenie i niepodważalną pozycję w literaturze polskiej.  Ponadto w swojej działalności autorskiej Orzeszkowa pragnęła wszczepić w ludzi ideały braterstwa, czci dla prawdy, miłości dla dobra i wytrwałego obstawania przy sprawiedliwości, która panować powinna w stosunkach między ludźmi i narodami. Nie ustawała w walce z uprzedzeniami rasowymi i narodowościowymi.

Uważamy, że ideały Orzeszkowej są wciąż żywe. Chcielibyśmy, by wskazywała nam drogę ku przyszłości i dorosłości.